Januari

Week 1: Eten uit eigen tuin.

Tomaten bewaard            Rijpe tomaten uitgezocht     Ingekuilde wortelen

Tomaten bewaard: in december, vlak voor de ergste nachtvorst, hebben we de laatste tomaten in de kas geplukt. Ze waren nog niet rijp en dus nog groen maar wel volgroeid. We hebben ze op een koele plek gelegd.
Rijpe tomaten uitgezocht: Begin januari zijn verschillende tomaten toch nog rijp geworden. De smaak is wellicht een beetje flauw, maar voor een tomatensoep (zie beneden) zijn ze heel erg geschikt. De kleintjes smaken heel fijn op een boterham met kaas. Toch mooi, eigen tomaten die je nog in januari kunt eten.
Ingekuilde wortelen kun je eenvoudig de hele winter door 'oogsten', Ze zijn begin november ingekuild en hoe dat moet kun je elders lezen. Een paar worteltjes meekoken voor tomaten soep geeft deze soep een fijne zoete 'afdronk'.

Raapjes                              Roodlof                              Veldsla

De bovengenoemde groenten staan nu nog gewoon in de tuin en zijn winterhard.
Het zijn ideale groenten voor een verse en gezonde wintersalade en we hebben een deel uit de tuin gehaald.
De raapjes zijn ideale knolletjes voor een licht-zoete smaak. Na het schoonmaken kun je ze grof raspen of in kleine smalle reepjes snijden.
De roodlof geeft, gesneden, een hele fijne zacht-bittere smaak aan de salade. Natuurlijk geeft het de salade een mooie kleur. De hoofdkrop hebben we vorig jaar geoogst maar de plant verder laten staan, zie zitten er kleine kropjes aan die geoogst kunnen worden.
Veldsla, uit de valeriaanfamilie, is één van de meest waardevolle groene groenten die we de winter door gewoon uit onze tuin kunnen halen. Tenminste als je het in het najaar gezaaid hebt. Als je hier en daar een plantje laat staan dan komen er bloempjes en later zaadjes in. Ze zaaien zich vanzelf uit, vaak op onverwachte plekken en als deze nieuwe plantjes niet in de weg staan kun je ze laten staan want ze voelen zich er prettig.

Winterpostelein                Worteltjes                           Ingrediënten voor salade

Ook winterpostelein, niet voor niets het woord winter in zijn naam, is ook een uitstekende groente voor een wintersalade. Als wat planten blijven staan kunnen ze eveneens zorgen voor nieuwe plantjes het volgend jaar.
Worteltjes die uit de kuil komen zijn, naast raapjes, een vitaminerijk onderdeel van de salade. Je hebt ze in verschillende kleurtjes, daarmee kun je de salade een zeer smakelijk uiterlijk geven.
Deze salade is niet alleen lekker bij een warme maaltijd, maar ook op een broodje gezond.

Bewaarappels uit buitenkast       Appels schoon maken           Appels koken

Houdbare appels, zoals Boskoop, zure Franse, kun je buiten bewaren in het donker in een gesloten kast. Dit regelt de temperatuur. Mocht de gemiddelde 24 uur-temperatuur onder nul komen dan wordt het oppassen. Nu, in januari kunnen we ze goed gebruiken voor 'het appeltje voor de dorst' of appelmoes.
We spoelen de appels en laten de schil zitten als deze mooi gaaf is. Wel halen we de donkere plekken op de schil weg, het steeltje en het klokhuis eruit.
Daarna koken we de appels ongeveer een half uur. Een beetje water op de bodem tegen het vastkoeken maar toch regelmatig roeren waarbij je de onderste appels naar boven haalt. Natuurlijk gaan dan de bovenste appels naar beneden.
Als je een blender (of passe-vite) hebt kun je de pulp tot een fijne appelmoes vermalen. Je zult zien dat van de schil niks meer te zien is, maar wel de voedingsstoffen behouden blijven. Er hoeft beslist geen suiker toegevoegd te worden.

           Tomatensoep           Verse gemengde salade     Appelmoes met kaneel

Et voila, notre menu de jour.
Tomatensoep van verse tomaten met zelf gedroogde bladselder, bio-bouillon en een scheutje room.
Een verse salade van bovenstaande wintergroenten, olijfolie en witte Balsamico naar smaak toevoegen. Hierbij een volkorenbroodje of stokbrood serveren, maar natuurlijk kan het ook patat (van eigen aardappel) met mayo zijn.
Als derde gang een kommetje appelmoes, al of niet met kaneel.

Januari 2021 zijn we begonnen met het oogsten van groenten die rechtstreeks uit de tuin en uit de kuil komen. Deze hebben we verwerkt tot een complete maaltijd. Daarbij hebben we ook eigen gedroogde kruiden toegevoegd.
Dat we dit in januari kunnen doen hebben we natuurlijk te danken aan de werkzaamheden in 2020. Als je zulk een maaltijd in januari kunt eten dan denk je al met vreugde aan het nieuwe tuinseizoen 2021.

Week 2: Verwerken van eigen producten uit de tuin. 

Cayennepeper                          gedroogde Cayennepeper      Steeltjes

Cayennepeper is een plant die het buiten prima doet. Hoogstens bij een slechte natte zomer zal de plant het moeilijk hebben en dan zou een koude kas uitkomst bieden.
Als de vruchten rijp zijn kun je er sambal van maken (zonder conserveermiddel niet lang houdbaar). Ze kunnen ook 'aan de lucht' op een donkere plek gedroogd worden. Wij doen dit op de zolder. Ze zijn dan heel lang houdbaar.
Wat erg leuk is, om zelf cayennepeperpoeder te maken. Dit poeder kun je in onnoemlijk veel gerechten gebruiken als smaakmaker. Je haalt van de goed gedroogde vruchten de steeltjes af.

Blender                    vermalen Cayennepeper         Cayennepeper bewaren 

De gedroogde pepers (inclusief de pitjes) doe je in een blender en zet deze op hoge snelheid. Als sommige pepertjes niet goed onder de messen komen dan helpen we ze even door om te roeren (natuurlijk als het apparaat uit staat!).
Je krijgt dan een mooi poeder waar waarschijnlijk nog wat hele pitjes en vezels in zitten. Wij zeven de poeder om een mooi egaal poeder te krijgen.
Dit poeder doen we in een potje dat goed afgesloten kan worden zodat er geen lucht en vucht bij kan komen.
Let wel op: als je het poeder uit de blender haalt of in het potje doet zal er wel wat 'stof' in de lucht komen dus hou een zakdoek of drie paraat.

Heemst bloem                   Heemst wortel                            gedroogde wortel 

De Heemst is een fraaie plant met mooie Hibiscusachtige bloemen en kunnen meer dan een meter hoog worden. Dat deze plant ook bekend staat om zijn gezondheidswaarde weten veel mensen nog niet. De plant heeft dus een meerwaarde, mooi in de siertuin en gezond in de keuken.
Je kunt eigenlijk alle delen van de plant in de keuken gebruiken maar de wortels zijn het meest bekend. Oorspronkelijk werden hiervan de Marshmallows van gemaakt maar nu gebruikt met ook veel glucosestroop e.d.
Als de wortels goed schoon geborsteld zijn, de grond moet ervan af, kun je het beste de wortels schillen want dan wordt je product straks mooi wit (niet perse nodig).
Vervolgens snij je de wortels in kleine stukjes en je kunt ze dan drogen, bijvoorbeeld op een donkere droge zolder.

bewaren                        pepermolen                  zeven

De heemstwortels kunnen daarna heel lang bewaard worden in potten met goed-sluitende deksels.
Je kunt de gedroogde wortelstukken vermalen in een pepermolen of koffiemolen. Daarna nog even in een fijne zeef zeven zodat je een soort meel over houdt. Wat in de zeef blijft zitten eventueel nog een tweede keer door de peper- of (elektrische) koffiemolen draaien. Bewaren in een goed sluitbare pot.

Blender                  Heemst meel                       Marshmallows

Een blender is toch wel een heel mooi apparaat voor het vermalen van producten. Koop een goede kwaliteit met voldoende vermogen en je hebt er je hele leven iets aan.
Op internet vind je verschillende recepten om met heemst te koken. Wij hebben al jaren ontzettend veel plezier van het boek: Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Dr. Geert Verhelst (ISBN 90807784 2 7). Dit kilo's zware boek bevat zo veel informatie over de meest uiteenlopende planten dat je er niet in uitgelezen raakt. Van oorsprong, bodem- en klimaatbehoefte, teeltwijze, voedingswaarden, gebruik en nog veel meer. Een echt handboek en een aanrader.

Een eenvoudig recept is het maken van heemstkoekjes:

Authentieke marshmallows maken
Benodigdheden: 10 gr heemstpoeder + extra heemstpoeder * 15 gr water * 15 gr honing (of ahornsiroop)

Om heemstpoeder te verkrijgen snijd je de wortel in stukjes. Droog de wortelstukjes (leg ze op een vel papier rustig in een kamer te drogen) en vermaal de wortelstukjes met een koffiemolentje tot een fijn poeder.
Verwarm het water met de honing en roer goed zodat de honing in het water oplost. Neem de kom van het vuur. Voeg de heemstpoeder toe en klop het mengsel met een mixer op hoge snelheid tot een spiegelglad, kneedbaar beslag. Strooi de extra heemstpoeder uit op een bord en leg daarop het beslag. Vorm een platte rechthoek van het beslag. Laat het beslag rustig drogen. 

We hebben jullie met bovenstaande ideeën laten zien wat je met producten, die je het vorig jaar geteeld en geoogst hebt, in het winterseizoen kunt doen. Als je zowel tuinieren en koken een leuke hobby vindt, stem dan beide activiteiten op elkaar af, te beginnen met het zorgvuldig overwegen wat je in je tuin gaat kweken.

Week 3: Eten uit eigen tuin: een compleet menu van deze week.

Courgetten uit diepvries.         Knolselder uit de kuil.       Vers fruit uit de veranda.

Er zijn verschillende manieren om producten uit de tuin te conserveren voor de winter: drogen zoals kruiden, inkuilen zoals knol en wortelgewassen, koel houden zoals appels en andere vruchten, wecken zoals tomatenpulp, tot marmelade verwerkte vruchten en de diepvries voor producten die bederfelijk zijn. Natuurlijk is er ook groenvoer dat in de tuin blijft staan zoals prei en veldsla. Zo komt Jan splinter door de winter.
We gaan met enkele producten een compleet menu maken met voor- hoofd- en nagerecht.
Courgettes, in tegenstelling tot pompoenen, kunnen niet al te lang bewaard worden en gaan de diepvries in. Dat geldt ook voor paprika's en aubergines. Nadat ze uit de diepvries komen dienen ze direct verwerkt te worden. Wij maken er een voorgerecht van: een licht geboden soep.
Knolselder komt uit de 'inkuil'. Je kunt er veel mee doen omdat ze een bijzondere smaak hebben en zowel rauw als gebakken gegeten kunnen worden. Wij maken er een onderdeel van het hoofdgerecht van: knolselderschnitzel.
Meloenpeer, boomtomaat, ananaskers (kaapse kruisbes) en cactusvruchtjes komen uit de veranda waar de planten van deze vruchten vorstvrij maar koel de winter doorkomen. Vruchten die in de herfst nog niet rijp waren, kunnen hier langzaam rijpen. Wij maken er uiteraard een nagerecht van.

Inkuilbak in de tuin.     Deksel en gaas eraf.                Knolselder uit het stro.              
Eerst maar eens het verhaal van de knolselder uit de inkuilbak.
Deze bak is niets anders dan een grote plastic ton waarin kleine gaatjes in geboord zijn (boortje 3). Deze wordt ingegraven. Op de bodem een laagje stro (geen hooi want dat gaat broeien!) vervolgens knol- en wortelgewassen verspreid op het stro leggen (niet stapelen). Dan weer een laagje stro enz. enz. In november (in ieder geval voor de eerste echte nachtvorst) kan de inkuilbak gevuld worden. Wij leggen op de bak een houten plaat en daarover een waterdicht (plastic) zeil, vastgelegd met stenen op de randen.

Knolselder                            Schoonmaken          Bewerken

We halen een paar knollen uit de inkuilbak.
De knolselder wordt goed schoon gemaakt zodat deze rondom mooi en schoon wit is (let op, aan de lucht worden ze heel snel bruin dus leg ze direct in het water met een scheutje citroensap of azijn).
Snij het middengedeelte in mooie dunne schijfjes van een halve centimeter dik (pas op je vingers als je maaltijd vegetarisch moet blijven).
Blancheer (kook) de schijfjes 3 minuten. 
Besprenkel de schijfjes met meel. Neem een rauw ei (of twee afhankelijk van het aantal schijfjes) en klop deze met wat zout en peper los.
Draai zachtjes de met meel besprenkelde schijfjes erdoor.
Draai de schijfjes direct door paneermeel (wij nemen half natuur en half gekruid paneermeel omdat wij alleen gekruid paneermeel te zout vinden) en de schnitzels zijn klaar om gebakken te worden.
Maak dit gerecht op de dag dat je het serveert, je kunt het een dag in de koelkast bewaren maar langer raden we af.
Van de uiteinden kun je een knolseldersalade maken. Wij koken deze stukjes 1 minuut, dan in koud water koelen en daarna sliertjes maken in de 'moulinette', Een sausje van witte balsamico en een lepeltje yoghurt en/of mayonaise goed mixen. Roer de sliertjes knolselder erdoor en klaar.
Zo, ons menu is nu voorbereid.

        Courgettensoep               Knolselderschnitsel                   Vers fruit

Courgettesoep is eenvoudig gemaakt. Snij de bevroren courgette in stukken en breng ze aan de kook. Doe er een gesneden ui (of twee) in. Gedroogde bladselder en of lavas (maggiplant) kan er ook in. Kook dit 15 minuten en dan de blender (of staafmixer) gebruiken totdat de massa mooi egaal is.
Wij doen er dan kleine stukjes gedroogde shiitake paddenstoelen in (die komen ook uit onze tuin en hebben we gedroogd). Breng opnieuw aan de kook. Je kunt nu een stevige scheut room of kokosmelk door de soep doen Met bio-bouillonpoeder op smaak brengen.

De knolselderschnitzels kunnen nu gebakken worden. Bak ze rustig mooi bruin en serveer met een gemengde salade van veldsla, winterpostelijn en stukjes raap en/of worteltjes en de knolseldersalade zoals hierboven beschreven.
je kunt hiermee ook een vegetarische hamburger van maken maar gebruik betere broodjes dan die sponsen die ze bij fastfoodzaken gebruiken.

We gaan nu het fruit op het schaaltje dresseren.
De meloenpeer schillen we en snijden deze in 'kwartstukken'. De boomtomaat snijden we in de lengte doormidden maar schillen deze niet omdat we het vruchtvlees eruit lepelen. De cactusvruchtjes snijden we ook door om uit te lepelen. De ananaskers kan gewoon helemaal gegeten worden.
De room die niet bij de courgettesoep gebruikt is kan lichtjes opgeklopt worden en bij de fruitsalade gegarneerd worden.

Wij adviseren bij dit gerecht een limo van eigen gemaakte kornoeljevruchtensiroop.

Week 4: Kiemen en Microgroenten.

Biologische zaden                 Literatuur                  Weken

De wintermaanden zijn uitstekend geschikt om te kiemen en/of microgroenten te kweken. Voorwaarde is wel dat het zaad van biologische teelt is dus zonder pesticiden. Het beste resultaat krijg je met vers zaad maar ik gebruik zaad dat voor zaaien bruikbaar was tot en met 2020. De kans is dan wel groot dat de opbrengst minder is. Maar altijd nog beter dan weg gooien.
Tijdens het groeiseizoen zelf zaad oogsten kan natuurlijk ook een dat doen we ook in ruime mate. Dan kun je straks eigen zaad zaaien maar je hebt ook over voor het kweken van microgroenten in de winter daarop.
Er is veel literatuur op de markt over deze manier van groenten kweken maar ik gebruik het boekje: 'Gezond uit de moestuin, Kiemen en Microgroenten.
Voor een goede start worden de zaden 24 uur geweekt.

Kiemzaadbakje                    Kiemzaadbakje                  Microgroenten op bord

Er zijn verschillende kiemzaadbakjes in de handel, gestapelde en enkelvoudige. Microgroenten en kiemgroenten week je het beste voor op een bord met een dun laagje grond en daarop een vel keukenpapier. Wanneer de zaden een etmaal geweekt zijn, leg je ze of in het kiembakje (kiemen) of op het bord (microgroente). De zaden in het kiembakje worden 2x per dag gespoeld en het bord wordt 2x per dag water gegeven zodat de zaden niet kunnen uitdrogen. Daarvoor moet het toiletpapier vochtig blijven maar voorkom een klein modderpoeltje.
Misschien nog goed om te melden dat het maken van kiemgroente en microgroente het beste werkt op kamertemperatuur maar niet boven een verwarming omdat ze dan mogelijk te snel uidrogen. Eenmaal uitgedroogd is het te laat.
Kleine zaadjes staan graag in het licht, maar geen zonlicht. Grotere, zoals peulachtigen het liefst in het donker.

Radijs zaad                       Kiemen                              Kiemen als broodbeleg

Het zaad van Radijs kiemen: IJskegel en Cherry Belle kiemt heel erg snel. Na het weken van een dag worden ze in een kiembakje gelegd. Dit bakje heeft als onderste verdipeing een gesloten bakje waar een laagje water in blijft staan.
Het bakje erop heeft kleine spleten waarom het radijszaad gelegd wordt. Daarna 5 dagen 2x per dag spoelen en dan zijn de kiemen klaar om te eten. Afhankelijk van de temperatuur zou dit ook wel eens een dag later kunnen zijn.
Heerlijk in een salade of als broodbeleg en op een dun laagje kaas. Je proeft de pittige smaak van radijs.
Een aanrader dus om ook het eigen zaad te oogsten voor kiemgroente in de winter.

Kiemen van kool                                              Kiemen als broodbeleg 

Zaden van Chinese kool, Mizuna en Paksoi samen in het kiembakje. Deze koolgewassen hebben alle twee ongeveer dezelfde kiemduur maar wel beduidend langer dan radijs.
Op 15 januari in het bakje en 9 dagen later op 24 januari eten als brood beleg.
Heerlijk op brood samen met hummus of kaas met nog de laatste eigen tomaten die we op een koele plek hebben laten rijpen. 
Kiemen zijn niet alleen lekker, ze zijn ook heel gezond en zitten boordevol essentiële voedingsstoffen. 

Diverse bonen                     Bonen in een pot          Kiemen 

Ook bonen zijn te gebruiken om te kiemen. De bekendste zijn Linzen maar ook andere soorten zijn te gebruiken. Deze hebben wel een speciale behandeling nodig.
Na een dag weken gaan de bonen in een pot met een gaasje erover als afsluiting. Deze bonen zijn op 8 januari in de pot gegaan.
De bonen worden ook 2x per dag gespoeld en daarna op een donkere plaats neer gezet. We zetten de bonenpot onderste boven in een bakje zodat al het water uit de pot kan lopen.
Wanneer de bonen mooie uitlopers hebben, worden ze 2 minuten gekookt zodat de gifstoffen die in bonen zitten worden verwijderd, dit hebben we op 17 januari, dus ook 9 dagen later, gedaan.  

Geblancheerde bonen         Klaar om te eten              in een salade.

Na het blancheren laat de buitenste schil los van de boon.
Deze schilletjes worden verwijderd en daarna gaan ze bijvoorbeeld in een salade van veldsla, winterpostelein en tomaten.
 

Sla zaad                           Geel ABC zaad                 Koriander

Het kweken van microgroenten duurt wat langer, dit is natuurlijk ook afhankelijk van de keuze van welk zaad je kiest.
Sla hebben we we 16 januari gezaaid en begint nu, 26 januari uit te lopen.
Geel ABC kruid  en koriander is 8 januari gezaaid. Deze zijn bijna klaar om gegeten te worden. Andere zaden waarvan je microgroente kunt kweken zijn o.a.: Tuinkers, Rucola, Dille, Melde, Amarant, Tarwe, Quino, Basilicum 

Zaad kiemen en microgroente kweken zou je ook 'wintertuinieren' kunnen noemen. Tuinieren in je woonkamer of slaapkamer. Iedereen kan dit doen en het is niet moeilijk. Mooi toch.

Terug naar het begin van de pagina.